Ο όρος "αιρετικός" στην Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Παράδοση

 

Εισαγωγικά

Μας εστάλη μελέτη του ιερομονάχου Ευγενίου, που αφορά ερμηνεία του 45ου Αποστολικού Κανόνα.Η μελέτη αποτελεί συνέχεια της εργασίας του Γέροντα για την ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΜΟΛΥΣΜΟΥ.

Πριν παρουσιάσουμε μέρη της εργασίας  του Γέροντα, θα δημοσιεύσουμε ορισμένα απαραίτητα στοιχεία,(που τα πήραμε από την συγκεκριμένη εργασία), ώστε τα γραφόμενα να γίνουν κατανοητά από τους αναγνώστες.

π.Δ.Α 

----------------------------------------------------------------------

Η λέξη (όρος) αιρετικοί έχει δύο έννοιες στην εκκλησιαστική παράδοση και διδασκαλία. Πρώτον τους επιτιμημένους και δεύτερον τους επιτιμητέους.

Ως προς τους επιτιμημένους το λέγει ο 6ος Ιερός Κανόνας της Βʹ Οικουμενικής Συνόδου ως εξής:

«… Αιρετικούς δε λέγομεν τους τε πάλαι της εκκλησίας αποκηρυχθέντας, και τους μετά ταύτα υφ’ ημών αναθεματισθέντας…».

 

Ως προς τους επιτιμητέους το λέγει ο όσιος Νικόδημος ως εξής:

«Δι’ ο και Γεώργιος ο Σχολάριος εν τω κατά Σιμωνίας, αιρετικός είναι, λέγει, κάθε ένας οπού η κατ΄ ευθείαν, η πλαγίως πλανάται περί τι των άρθρων της πίστεως. Και οι πολιτικοί νόμοι φασίν· Αιρετικός εστι, και τοις των αιρετικών υπόκειται νόμοις ο μικρόν γούν τι της ορθής πίστεως παρεκκλίνων. Και ο Ταράσιος εν τη α’(1η) πράξει της Ζʹ Συνόδου λέγει. Το επί δόγμασιν είτε μικροίς, είτε μεγάλοις αμαρτάνειν, ταυτόν εστι· εξ αμφοτέρων γαρ ο νόμος του Θεού αθετείται. Και ο Φώτιος, γράφων προς τον Ρώμης Νικόλαον· και γαρ εστιν όντως τα κοινά πάσιν άπαντα φυλάττειν επάναγκες, και προ γε των άλλων τα περί πίστεως. Ένθα και το παρεκκλίναι μικρόν, αμαρτείν εστιν αμαρτίαν την προς θάνατον. Διαφέρουσι δε οι αιρετικοί από τους απίστους, καθʹ ότι οι μεν αιρετικοί δεν φρονούσιν ορθώς τα των χριστιανών, οι δε άπιστοι τελείως δεν δέχονται την ένσαρκον του Θεού Λόγου οικονομίαν. (Μελέτιος εκκλ. ιστ. σελ. 71)».

 

 

Επιπροσθέτως πρέπει να λεχθεί ότι ο όσιος Νικόδημος και οι επίσημοι ερμηνευτές τον όρο (όρους) «αιρετικός» «αιρετικοί» ως προς τους Ιερούς Κανόνες τον (τους) αναφέρουν και εκλαμβάνουν και ως προς ακαθαιρέτους. Ο όσιος Νικόδημος·

-ως προς τον 31ο Αποστολικό: «… χωρίς να γνωρίση αυτόν πως είναι φανερά, η αιρετικός, η άδικος, …».

-Ως προς τον 33ο Αποστολικό: «… Ει δε και ήθελαν ευρεθή κακόδοξοι και αιρετικοί, μη συγκοινωνήσετε, λέγει, με αυτούς· …».

-Ως προς τον 15ο Κανόνα της ΑΒʹ Συνόδου: «… εάν δε οι ρηθέντες πρόεδροι είναι αιρετικοί, και την αίρεσιν αυτών κηρύττουσι παρρησία, ….».

-Ο Ιωάννης Ζωναράς ως προς τον 15ο Κανόνα της ΑΒʹ Συνόδου: «… Ει δ’ ο πατριάρχης τυχόν, η ο μητροπολίτης, η ο επίσκοπος αιρετικός είη, και τοιούτος, ως δημοσία κηρύττειν την αίρεσιν, και γυμνή τη κεφαλή...»· και κατωτέρω: «…αλλά και τιμής, ως ορθόδοξοι, αξιωθήσονται, χωρίζοντες εαυτούς της των αιρετικών κοινωνίας·…».

Ο Θεόδωρος Βαλσαμών ως προς τον 15ο Κανόνα της ΑΒʹ Συνόδου: «… Καλώς δε είπεν ο κανών επαινετέους είναι τους αποσχίζοντας εαυτούς και προ καταδίκης, από των διδασκόντων αιρετικά διδάγματα, και όντως προφανώς αιρετικών…».

Επί πλέον παραθέτουμε και τα ακόλουθα:

«…Επικρατεί η άποψη ότι η λέξη αιρετίζων σημαίνει τον ακατάκριτο και η λέξη αιρετικός τον κατακεκριμένο. Οι δύο λέξεις δεν έχουν καμία νοηματική διαφορά.

 "Στη διάρκεια της συνοδικής συζήτησης, στο σημείο που γίνεται αναφορά στις δόλιες επεμβάσεις και αλλοιώσεις των κειμένων από πλευράς των εικονομάχων, ο πατριάρχης Ταράσιος αποφαίνεται πως "ταύτα εποίησαν οι λεγόμενοι πατριάρχαι Αναστάσιος, Κωνσταντίνος και Νικήτας οι αιρετικοί", (Πράξις ε’, Lamberz 2, σελ. 578). Όλοι οι ανωτέρω ήταν οι εικονομάχοι διάδοχοι του πατριάρχη Γερμανού στον πατριαρχικό θρόνο της Κπόλεως. Ως αιρετικοί, επομένως, χαρακτηρίζονται οι επίσκοποι ήδη πριν τη συνοδική καταδίκη", (ΤΟΥΛΟΥΜΤΖΗ Β., Το εκκλησιολογικό πλαίσιο και οι προϋποθέσεις αποδοχής των αιρετικών..., σσ. 242-243»