ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΠΑΛΑΜΑ

 

επιμέλεια κειμένου: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου

------------------------------------------------------------------

1. Ο πατέρας της παραβολής δεν είναι άλλος από τον Θεό.

2. Ο νεότερος γιος συμβολίζει όλους εμάς, που δεν θέλουμε να παραμείνουμε υπό τον έλεγχο του Θεού και να ζήσουμε μια ζωή όπως Εκείνος θέλει, αλλά θέλουμε να ζήσουμε τη δική μας ζωή, που είναι μακριά από κάθε έλεγχο, μακριά από κάθε επίβλεψη. Έτσι παίρνουμε την απόφαση να κάνουμε μια ζωή αντίθετη με όλα όσα Εκείνος ζητάει από εμάς. Ο νεότερος γιος έφυγε σε χώρα μακρινή, φανερώνοντας ότι ο αμαρτωλός αποστατεί και διακόπτει κάθε σχέση με τον Θεό. Η διακοπή αυτής της σχέσης είναι η ουσία της αμαρτίας. Ο μικρότερος υιός ζώντας άσωτα («ζων ασώτως» = ζώντας χωρίς σωτηρία), σκόρπισε όλη την περιουσία του.

3. Άσωτος υιός είναι ο νους του ανθρώπου, που ζει έξω από την καρδιά.(και για όσο μένουμε στους τρόπους της σωτηρίας τον έχουμε συνηγμένο στον εαυτό του και στον πρώτο και ανώτατο νου, τον Θεό). Έτσι ανοίγουμε τη θύρα στα πάθη και τότε σκορπίζεται. Τα αισχρά πάθη αφαιρούν από τον άνθρωπο την καθαρότητα του νου, αφαιρούν τη ντροπή και την καλαισθησία από την καρδιά του και τον κάνουν αναιδή. Επιπλέον αιχμαλωτίζουν τη θέλησή του με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη μπορεί να κυβερνήσει τον εαυτό του και να οδηγείται από τα πάθη του. Αν ο νους μας δεν προσηλωθεί στις εντολές του Θεού, γίνεται σα θηρίο και ορμάει σαν τρελός εναντίον όλων εκείνων που δε συμφωνούν με τις παράλογες ορέξεις του.

4. Με τους χοίρους ο Χριστός εννοεί κάθε ακαθαρσία και κάθε πάθος, στα οποία μπορούν και οι άνθρωποι, όπως οι χοίροι, να κυλιούνται στη λάσπη των παθών τους. Ο Κύριος επέλεξε το πιο εξευτελιστικό από τα έργα, στα οποία εργάζονταν οι δούλοι της εποχής εκείνης, για να παρουσιάσει ακόμα καλύτερα την κατάσταση του αμαρτωλού. Ο αμαρτωλός γίνεται δούλος ζώντας κάτω από τον ζυγό των παθών της αμαρτίας του.

5. Οι πολίτες της μακρινής χώρας, στην οποία πήγε ο άσωτος της παραβολής, είναι οι δαίμονες. Ο άσωτος παρά την εξευτελιστική θέση, στην οποία βρέθηκε, δεν κατάφερε να χορτάσει την πείνα του. Ο μικρότερος γιος, αφού έζησε αρκετό καιρό στην αθλιότητα, κάποια στιγμή αντιλήφθηκε την κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει.

6. Στην υποδοχή του ασώτου υιού παρατηρούμε μερικούς συμβολισμούς: ο γιος ενδύεται υποδήματα και δακτυλίδι τα οποία στερούνται οι δούλοι. Αυτό γίνεται, για να βεβαιωθεί ότι πια δεν είναι δούλος, αλλά μέλος της οικογένειας του αγαθού πατρός. Η στολή, η οποία ενδύεται, συμβολίζει την καθαρότητα και την αναγέννηση, την οποία έλαβε ο Χριστιανός από το άγιο Βάπτισμα. Την καθαρότητα αυτή την έχασε, όταν αμάρτησε, αλλά, όταν μετανόησε και επέστρεψε, οι δούλοι του Θεού, οι ιερείς που τελούν το μυστήριο της εξομολόγησης, του δίνουν άφεση αμαρτιών.

7. Το δακτυλίδι συμβολίζει τον αρραβώνα του Αγίου Πνεύματος, δια του οποίου η ψυχή συνδέεται και πάλι εις δεσμό θείο και άγιον με τον Χριστό.

8. Τα υποδήματα είναι η ενίσχυση που παρέχει ο Θεός στους μετανοούντες, για να βαδίζουν με ασφάλεια το δρόμο της αρετής.

9. Στη συνέχεια ο πατέρας ζητάει από τους δούλους να ετοιμάσουν τραπέζι και για την περίσταση να ετοιμαστεί ένα πολύτιμο φαγητό. Να θυσιαστεί το μοσχάρι, το οποίο μεγάλωναν για μια ιδιαίτερη περίσταση. Η θυσία του μόσχου του σιτευτού έγινε, για να ευφρανθεί ο γιος που επέστρεψε και να αναγνωριστεί ως μέλος της οικογένειας του πατέρα του.  Αυτή η θυσία δεν είναι άλλη από τη θυσία που έκανε για μας ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός.

10. Συνεχίζοντας την ανάλυση της παραβολής ο άγιος Γρηγόριος κάνει λόγο για τη συμπεριφορά του πρεσβύτερου υιού, η οποία είναι μικροπρεπής και ζηλότυπη, εγωιστική και ξένη προς την αγάπη που μας δείχνει ο Κύριος σε όλη την παραβολή. Ο χαρακτήρας του πρεσβύτερου υιού είναι τελείως ξένος προς τον χριστιανικό χαρακτήρα. Είναι μια πλήρης περιγραφή του χαρακτήρα των Φαρισαίων. Ο Κύριος ανέπτυσσε την παραβολή αυτή ενώπιον των Φαρισαίων, για να τους δώσει την ευκαιρία από τη μια μεριά να εννοήσουν το δικό τους χαρακτήρα και από την άλλη τη δική του ευσπλαχνία. Φτάνοντας προς το τέλος της παραβολής βλέπουμε τη συμπεριφορά του αγαθού πατέρα προς τον εγωιστή γιο του∙ όσο στοργική και συγκινητική ήταν η στάση του προς τον άσωτο υιό του άλλο τόσο συγκινητική ήταν και προς τον μεγαλύτερο. Το έλεος, η χάρις και η συγκατάβαση του Θεού μας σε όσους μετανόησαν είναι τόσο έντονα στη συμπεριφορά Του απέναντί τους, όπως επίσης και σε όσους φέρθηκαν όπως ο πρεσβύτερος γιος. Ο πράος και αγαθός πατέρας, ο Θεός μας, έχει τόσο λεπτή και τρυφερή συμπεριφορά με σκοπό να ελκύσει και τους δύστροπους και εγωιστές.

11. Το όνομα του ασώτου. Ο Κύριος όταν είπε την παραβολή αυτή δεν αναφέρθηκε στο όνομα του άσωτου υιού. Αυτό έγινε για δύο λόγους:

Α. Επειδή ο Θεός δεν αρέσκεται στο να φανερώνει, να δημοσιοποιεί και να διαπομπεύει, όπως συμβαίνει μ’ εμάς τους ανθρώπους. Αντίθετα, καλύπτει, παρηγορεί και θεραπεύει τις όποιες αδυναμίες και πάθη.

Β. Επειδή ο άσωτος αντιπροσωπεύει στην πραγματικότητα όλους εμάς τους αμαρτωλούς και γι’ αυτό το όνομά του θα μπορούσε να είναι το όνομα οποιουδήποτε από εμάς.

13. Ο μεγάλος αδελφός τυπικά σωστός, αλλά μέσα του δεν είχε την αίσθηση του πατέρα (Θεού). Δεν υπήρχε Χριστιανική αγάπη, γι’ αυτό και όχι μόνο δεν ένιωσε χαρά που επέστρεψε ο αδελφός του, αλλά, αντίθετα, οργίστηκε!

14. Οι ησυχαστές του δέκατου τέταρτου αιώνα έκαναν συχνή χρήση της φράσεως αυτής, που υποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο η αμαρτία, διαχέει το νου προς τον εξωτερικό κόσμο. Άσωτος υιός είναι, κατά την παράδοση της Εκκλησίας μας, ο νους του ανθρώπου, ο οποίος, όταν αποχωρίζεται από τη μνήμη του Θεού, καθίσταται είτε θηριώδης είτε δαιμονιώδης (η πρώτη κίνηση). Προκειμένου να ενοποιηθεί η φύση του ανθρώπου, ο νους πρέπει να ενωθεί και πάλι με την καρδιά με μια θεραπευτική κίνηση προς τα μέσα, (η δεύτερη κίνηση). Είναι αναγκαίο να κατεβεί και να αναπαυθεί στην καρδιά, ώστε ενωμένος πάλι με αυτήν να μπορεί να κυβερνά αποτελεσματικά την ύπαρξη του ανθρώπου. Όταν ολόκληρη η ύπαρξή του, συμπεριλαμβανομένου και του σώματος, συγκεντρωθεί στην καρδιά, συντελείται μια τρίτη κίνηση, αυτή τη φορά προς τον Ίδιο τον Θεό. Έτσι θεραπεύεται ο άνθρωπος. Ακολουθώντας τα τρία πνευματικά στάδια της Ορθοδόξου Παραδόσεως: Κάθαρση από τα πάθη, φωτισμός του νου, που είναι το πρώτο στάδιο της θεώσεως, και εάν κρίνει ο Θεός του χαρίζει και τη θέωση, την πλήρη Κοινωνία μαζί Του.