Δρος Κωνσταντίνου Σιαμάκη
Βιβλικού Θεολόγου - Φιλολόγου
Η ΔΙΑΣΩΣΙ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ
Ὅταν οἱ Πέρσες κατέκτησαν καὶ κράτησαν στὴν κατοχή τους γιὰ 50 μέχρι 170 χρόνια τὰ τρία τέταρτα τῆς Ἑλλάδος, δηλαδὴ τὴ Μικρασιατικὴ Ἑλλάδα, ποὺ ἦταν ἡ μισή, γιὰ 170 περίπου χρόνια, κι ἀπὸ τὴ μητροπολιτικὴ Ἑλλάδα τὴ Βόρειο, ποὺ ἦταν τὸ ἕνα τέταρτό της, γιὰ 50 περίπου χρόνια, σεβάστηκαν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα τῶν ἐκεῖ Ἑλλήνων καὶ δὲν τὴν ἐμπόδισαν ποτέ. ὅταν πάλι οἱ Ῥωμαῖοι κατέκτησαν τὴν Ἰταλικὴ καὶ Σικελικὴ Ἑλλάδα στὰ τέλη τοῦ Γ’ π.Χ. αἰῶνος, τὴ Βόρειο μητροπολιτικὴ τὸ 168 π.Χ., καὶ τὴ Νότιο τὸ 146 π.Χ., ὄχι μόνο σεβάστηκαν, ἀλλὰ καὶ θαύμασαν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα τόσο πολύ, ποὺ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ κιόλας τὴ θεώρησαν ἀνώτερη ἀπὸ τὴ δική τους, κι αὐτὴ καὶ τὴ γραμματεία της, καὶ ὅσοι ἀπ᾽ αὐτοὺς ἦταν εὐγενεῖς ἢ εὐκατάστατοι, τὸ θεωροῦσαν ἀπαράδεκτο νὰ μὴν ξέρουν νὰ μιλοῦν καὶ νὰ γράφουν ἑλληνικά. ὁ Ἰούλιος Καῖσαρ, ὅταν ὑπέτασσε τὴ Γαλατία, γιὰ νὰ μὴ μποροῦν νὰ διαβάζουν οἱ Γαλάτες τὶς διαταγές του, ὅταν ἔπεφταν στὰ χέρια τους, ἀλληλογραφοῦσε μὲ τοὺς ἀξιωματικούς του στὴν ἑλληνική. καὶ τὴ σεβάστηκαν οἱ Ῥωμαῖοι τὴ γλῶσσα αὐτὴ ὄχι μόνο στὰ παραπάνω ἑλληνικὰ ἐδάφη, ἀλλὰ καὶ σὲ ξένα ἐδάφη, ὅπως λ.χ. στὴν Παλαιστίνη. ἡ Παλαιστίνη τῶν χρόνων τοῦ Χριστοῦ ἦταν δίγλωσση· δηλαδὴ κι ὁ φτωχὸς καὶ ἀγράμματος λαός της μιλοῦσε παιδιόθεν ὡς μητρικὲς δύο γλῶσσες, καὶ ἡ μία ἀπ᾽ αὐτὲς ἦταν ἡ ἑλληνική. γι᾽ αὐτὸ καὶ εἶχαν καὶ πολλὰ ὀνόματα ἑλληνικὰ ὄχι μόνον οἱ πλούσιοι, ὅπως ὁ βασιλεὺς Ἡρῴδης ἢ ὁ πατέρας του Ἀντίπατρος ἢ ὁ γιός του Ἀρχέλαος ἢ ὁ ἀδερφός του Φίλιππος, ἀλλὰ καὶ οἱ φτωχοὶ τοῦ λαοῦ, ὅπως οἱ μαθηταὶ τοῦ Χριστοῦ Ἀνδρέας καὶ Φίλιππος. ὁ Ῥωμαῖος Πιλᾶτος μὲ τὸν Ἑβραῖο Χριστὸ συνωμίλησαν ἑλληνικά, διότι οὔτε ὁ Πιλᾶτος ἤξερε ἑβραϊκὰ οὔτε ὁ Χριστὸς μιλοῦσε λατινικά. ἡ κυρία γλῶσσα τῆς Ῥωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, ἡ διαφυλετική, δὲν ἦταν, ὅπως θὰ νόμιζε κανείς, ἡ λατινική, ἀλλ᾽ ἡ ἑλληνική. οἱ Ῥωμαῖοι σὲ κάθε χώρα χρησιμοποιοῦσαν ὡς ἐπίσημες κρατικὲς τρεῖς γλῶσσες· πρώτη καὶ κύρια τὴν ἑλληνική, δεύτερη τὴν ἐντόπια (λ.χ. συριακή, γαλατική, αἰγυπτιακή, κλπ.), καὶ τρίτη τὴ δική τους τὴ λατινική. γι᾽ αὐτὸ καὶ στὴν πινακίδα τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ τὸ αἰτιολογικὸ τῆς θανατικῆς του καταδίκης γράφτηκε, ὅπως ἱστοροῦν οἱ εὐαγγελισταί, ἑβραϊστὶ ἑλληνιστὶ ῥωμαϊστί. αὐτὸς ὁ τρίλεξος ὅρος ἀνευρίσκεται πολλὲς φορὲς σὲ πολλὰ ἀρχαῖα κείμενα, ἄσχετα μὲ τὴ Χριστιανικὴ πίστι ἢ τὸν Ἰουδαϊσμό· μόνο ποὺ στὴν πρώτη θέσι πολλὲς φορὲς ἀντὶ ἑβραϊστὶ ἔχει συριστί, αἰγυπτιστί, ἀραβιστί, κλπ.. ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα ἦταν ἡ μόνη κοινὴ γλῶσσα ὅλων τῶν ἐθνῶν τῆς Ῥωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας. γι᾽ αὐτὸ κι ὁ Ἑβραῖος ἀπόστολος Παῦλος, ὁ κατὰ τὴ νομική του ἰθαγένεια Ῥωμαῖος πολίτης, ὅταν γράφῃ Ἐπιστολὲς πρὸς Ῥωμαίους, πρὸς Γαλάτας, πρὸς Ἑβραίους, γράφει στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα. γι᾽ αὐτὸ καὶ γενικῶς ἡ Κ. Διαθήκη γράφτηκε ὁλόκληρη στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα (δὲν ἀληθεύει ὁ μῦθος ὅτι τὸ Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον γράφτηκε πρῶτα στὴν ἑβραϊκή). αὐτὸς ὁ σεβασμὸς πρὸς τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ τὴν ὑπεροχή της ἐκ μέρους τῶν Ῥωμαίων καὶ ἡ ἐπικράτησί της ὡς πρώτης γλώσσης τῆς αὐτοκρατορίας των, μὲ δεύτερη τὴ λατινική, διήρκεσε μέχρι τὸ 284 μ.Χ.. καὶ τὴ σεβάστηκαν τὴ γλῶσσα αὐτὴ ὄχι μόνο οἱ καθαρόαιμοι Ῥωμαῖοι αὐτοκράτορες, οἱ μέχρι δηλαδὴ τὸν Ἀδριανό, ἀλλὰ καὶ οἱ Γαλάτες, καὶ οἱ Σύροι, καὶ οἱ Ἄραβες, καὶ οἱ Θρᾷκες αὐτοκράτορες τῆς Ῥωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας.
Τὸ 284 μ.Χ. ἀναρριχήθηκε στὸν αὐτοκρατορικὸ θρόνο ὁ ἐξ ὑπαξιωματικῶν Ἰλλυριός, ἤτοι Δαλμάτης (= Ἀλβανός), στρατηγὸς Διοκλητιανός. ἕνα ἀπὸ τὰ πρῶτα ποὺ ἔκανε ὁ βάρβαρος αὐτὸς αὐτοκράτορας, μόλις ἐνθρονίστηκε, ἦταν ὅτι κατήργησε τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ ἀπαγόρευσε τὴν ἐπίσημη χρῆσι της. καὶ ἡ ἀπαγόρευσι αὐτὴ διήρκεσε τρισήμισυ αἰῶνες, μέχρι τὸ 610 ποὺ ἀνατράπηκε ὁ αὐτοκράτορας Φωκᾶς ὁ μέθυσος. τὴν ἐπανέφερε ὡς γλῶσσα τῆς αὐτοκρατορίας, ἐπίσημη καὶ μοναδική, ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος ποὺ ἀνέτρεψε τὸ Φωκᾶ. ὁ Διοκλητιανός, ἐπειδὴ φοβόταν τὸν πανίσχυρο Γερμανὸ συστράτηγό του καὶ συναυτοκράτορα Κωνστάντιο, ποὺ βασίλευε στὶς ἐπαρχίες Αὐστρία Γερμανία Ἑλβετία Γαλλία καὶ Ἀγγλία, κι ἐπειδὴ δὲν ἔνιωθε -ὁ Διοκλητιανὸς- καθόλου ἀσφαλὴς στὴν καρέκλα του, εἶχε κάνει συναυτοκράτορές του ἄλλους δυὸ Ἰλλυριούς, τὸ γαμπρό του Γαλέριο καὶ τὸν ψυχοπαθῆ φίλο του Μαξιμιανό· ἦταν καὶ οἱ δύο τοῦ χεριοῦ του. ὁ Γερμανὸς Κωνστάντιος ἀπὸ τὴν Ἑλληνίδα γυναῖκα του Ἑλένη, τὴν πρώτη, εἶχε γιὸ τὸ Μ. Κωνσταντῖνο· κι ἀπὸ τὴν Ἰλλυρίδα, τὴ δεύτερη γυναῖκα του, τὴν κόρη τοῦ ψυχασθενοῦς Μαξιμιανοῦ, ἀπέκτησε ἕναν ψυχασθενῆ γιό, τὸν Κωνστάντιο, τὸν πατέρα τοῦ Ἰουλιανοῦ τοῦ λεγομένου παραβάτου. μετὰ τὴν ἀπαγόρευσι τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης ἀπὸ τὸ Διοκλητιανό, ὅλοι σχεδὸν οἱ ἐγγράμματοι εἰδωλολάτρες Ἕλληνες -ποὺ ἦταν τότε περίπου τὸ ἕνα τρίτο ἢ τέταρτο τῶν Ἑλλήνων- ἀπαρνήθηκαν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, ἐπειδὴ μ᾽ αὐτὴ δὲν εἶχαν καμμία πρόσβασι στὰ κρατικὰ ἀξιώματα καὶ κανένα λαμπρὸ μέλλον, ἔμαθαν καλὰ τὴ λατινική, κι ἔγραφαν πλέον σ᾽ αὐτήν, γιατὶ καὶ σ᾽ αὐτὴ πλέον μιλοῦσαν. ἔτσι λ.χ. οἱ σύγχρονοι τοῦ Ἰωάννου Χρυσοστόμου Ἕλληνες Ἀμμιανὸς Μαρκελλῖνος ὁ ἱστορικὸς καὶ Μακρόβιος ὁ γραμματικὸς καὶ πάρα πολλοὶ ἄλλοι ὡς συγγραφεῖς εἶναι Λατῖνοι καὶ λατινόγλωσσοι. στὴν ἑλληνικὴ ἔμειναν γιὰ λίγα χρόνια λίγοι εἰδωλολάτρες Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι γρήγορα κι ἐγκατέλειψαν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα ὅλοι. μ᾽ αὐτὸ τὸν τρόπο ἐξέλιπαν οἱ τελευταῖοι Ἕλληνες εἰδωλολάτρες, μηδενὸς διώκοντος. ὡς τυχοδιῶκτες ἐκλατινίστηκαν, γιὰ νὰ μὴ χάσουν τὴν ὑψηλὴ κοινωνικὴ τάξι στὴν ὁποία πάσχιζαν νὰ μποῦν. τὰ δυὸ ὅμως τρίτα ἢ τρία τέταρτα τῶν Ἑλλήνων ἤδη τῆς ἐποχῆς τοῦ Διοκλητιανοῦ ἦταν, ὅπως εἶπα, Χριστιανοί. κι αὐτοὶ μόνοι κράτησαν μὲ πεῖσμα ὡς γλῶσσα τους, καὶ λαλούμενη καὶ γραφόμενη, ἀπὸ ἐγγραμμάτους κι ἀγραμμάτους, τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα· μόνο τὴν ἑλληνική.
Ὅταν 80 χρόνια μετὰ τὸ Διοκλητιανό, ἐπὶ Ἰουλιανοῦ, ἐπανῆλθε ἡ δίωξι τῶν Χριστιανῶν, γιὰ 17 μόνο μῆνες ποὺ βασίλευσε ὁ Ἰουλιανός, ὁ Γερμανοϊλλυριὸς αὐτὸς αὐτοκράτορας ὁ λεγόμενος καὶ παραβάτης (= πρώην Χριστιανὸς ἀποσκιρτήσας), ἐπειδὴ ἀπὸ κατηχούμενος τοῦ ἀρειανισμοῦ, ποὺ ἦταν, ἀσπάστηκε τὴν περσικὴ εἰδωλολατρία, γιατὶ μέσα στὴν ψυχασθενική του φαντασίωσι πίστευε ὅτι εἶναι γιὸς τοῦ περσικοῦ θεοῦ Μίθρα, ὁ φρενοβλαβὴς αὐτός, λαμβάνοντας εἰς βάρος τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης μέτρα πολὺ σκληρότερα ἐκείνων τοῦ Διοκλητιανοῦ, ἀπαγόρευσε στοὺς Χριστιανούς, δηλαδὴ στὰ 90 ἢ 95% πλέον τοῦ Ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ τῆς αὐτοκρατορίας, ἀκόμη καὶ τὴν ἐντελῶς ἰδιωτικὴ διδασκαλία καὶ ἐκμάθησι τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης. αὐτὸ τὸ ἔκανε κυρίως, ἐπειδὴ πίστευε ὅτι ἔτσι θὰ πλήξῃ τὴν Καινὴ Διαθήκη. ἀλλὰ βέβαια οἱ 17 μῆνες τῆς βασιλείας του γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς ἦταν κουνούπι στοῦ βοδιοῦ τὸ κέρατο· οὔτε ποὺ τὴν κατάλαβαν· διότι γι᾽ αὐτοὺς σήμαινε μόνον ὅτι τὰ παιδιά τους στὴν ἐκμάθησι τῆς μητρικῆς των γλώσσης στὰ σχολεῖα ἔχασαν μόνο μιὰ χρονιά. τὴν ἀπαγόρευσι τοῦ Ἰουλιανοῦ καὶ τὸν ἴδιο τὸν Ἰουλιανὸ οἱ Χριστιανοὶ οὔτε ποὺ τὰ ἔνιωσαν. γελοῦσαν μὲ τὰ καμώματα τῆς ἀνισορροπίας του. ὁ Μ. Ἀθανάσιος μάλιστα, ἐπίσκοπος τῆς μεγαλείτερης πόλεως τῆς αὐτοκρατορίας, τῆς Ἀλεξανδρείας, τὸν ὁποῖο ὁ Ἰουλιανὸς «ἐξώρισε», οὔτε κἂν ξεκίνησε γιὰ τὴν ἐξορία ἐκείνη, παρ᾽ ὅλο ποὺ ὁ παλαβὸς προσπαθοῦσε μὲ ἀλλεπάλληλες ἐπιστολὲς νὰ διεγείρῃ ἐναντίον του τοὺς Ἀλεξανδρεῖς, λὲς καὶ αὐτὸς ἦταν ὁ ἀντάρτης, ὁ δὲ αὐτοκράτορας ἦταν ὁ Ἀθανάσιος. τοὺς ἔγραφε μάλιστα, γιὰ νὰ τοὺς φιλοτιμήσῃ, ὅτι Εἶστε ἀπόγονοι τοῦ Ἀλεξάνδρου τοῦ Μακεδόνος, τοῦ πιὸ γενναίου καὶ τρομεροῦ Ἕλληνος, ὁ ὁποῖος, ἂν ζοῦσε σήμερα, θὰ ἔφερνε σὲ κάποια ἀγωνία ἀκόμη κι ἐμᾶς τοὺς Ῥωμαίους! ἐκεῖνο τὸν καιρὸ ἔγραψε καὶ δυὸ φαντασιωτικὰ βιβλία τρελλοῦ, δυὸ ψυχασθενικὲς λογόρροιες, ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων, ἐπειδὴ ἦταν φανατικὸς ἑβραιόφιλος, κι ἐναντίον τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου. τὸ πρῶτο, στὸ ὁποῖο χλευάζει κι ἐξυβρίζει τοὺς Ἕλληνες, τὸ τιτλοφορεῖ Μισέλλην, τὸ δεύτερο, στὸ ὁποῖο προσπαθεῖ νὰ λασπώσῃ τὸν Ἀλέξανδρο μὲ πολλὴ μανιακὴ κακία, τὸ τιτλοφορεῖ Συμπόσιον ἢ Κρόνια. οἱ σημερινοὶ Ἑλληναρᾶδες ἐξυμνοῦν καὶ θεοποιοῦν τὸν Ἰουλιανὸ γιὰ δύο λόγους· ἀπὸ ἀντιχριστιανικὴ λύσσα κι ἀπὸ πολλὴ ἀγραμματοσύνη∙ σὰν τσόκαρα καὶ στειλιάρια, ποὺ εἶναι, οὔτε διάβασαν τὰ δυὸ αὐτὰ βιβλία του οὔτε κἂν τὴν ὕπαρξί τους ξέρουν· κούτσουρα. καὶ τὸν λένε «μέγαν Ἰουλιανό», ἐπειδὴ δὲν ξέρουν ὅτι βασίλευσε μόνο 17 μῆνες καὶ δὲν ἔκανε ἀπολύτως τίποτε. ἦταν δὲ καὶ κίναιδος. ὁ Ἀθανάσιος ἐξακολουθοῦσε πολὺ ἐπίσημα νὰ ἐπισκοπεύῃ στὴ μεγαλούπολι καὶ ἔλεγε ὅτι δὲν βλέπει νὰ διαρκέσῃ γιὰ πολὺ αὐτὴ ἡ παλαβομάρα. μᾶλλον καταλάβαινε ὅτι ἕνα τέτοιο ψυχοπαθὲς ἄτομο δὲν θὰ τὸ ἀνεχτοῦν στὸ θρόνο οἱ στρατηγοὶ παραπάνω ἀπὸ μιὰ χρονιὰ περίπου. καὶ φυσικὰ δὲν διαψεύστηκε. ὁ πανίσχυρος εἰδωλολάτρης στρατηγὸς Βαλεντινιανὸς δολοφόνησε τὸν ψυχασθενῆ, διώρισε γιὰ ἕνα ἔτος αὐτοκράτορα τὸν εἰδωλολάτρη συστράτηγό του Ἰοβιανό, ὥσπου νὰ δῇ ἂν θὰ ἐπικρατήσῃ τὸ κίνημά του, κι ὅταν εἶδε ὅτι ἐπικράτησε, δολοφόνησε καὶ τὸν Ἰοβιανό, κι ἔγινε αὐτοκράτορας ὁ ἴδιος γιὰ πολλὰ χρόνια. ὅλοι οἱ τότε εἰδωλολάτρες αὐτοκράτορες, Ἰοβιανός, Βαλεντινιανός Α’, Β, Γ’, Βάλης, καὶ Γρατιανός, εὐνόησαν τοὺς Χριστιανούς καὶ τοὺς ἄφησαν ἥσυχους νὰ διδάσκουν καὶ νὰ μαθαίνουν ὅ,τι θέλουν. εἶναι οἱ 6 εἰδωλολάτρες αὐτοκράτορες τῆς πραγματικῆς ἀνεξιθρησκίας, οἱ προκάτοχοι τοῦ Θεοδοσίου Α’. ἀλλὰ κι ὁ Θεοδόσιος, ὁ ἕβδομος τῆς σειρᾶς, ἦταν εἰδωλολάτρης, ὅταν ἔγινε αὐτοκράτορας· ἔπειτα ἔγινε Χριστιανός, ἐπειδὴ σχεδὸν ὅλοι οἱ ὑπήκοοί του ἦταν πλέον Χριστιανοί. τὸ πρῶτο πρᾶγμα ποὺ ἀκύρωσε ὁ Ἰοβιανός, μόλις διαδέχτηκε τὸν Ἰουλιανό, ἦταν τὸ διάταγμα τοῦ Ἰουλιανοῦ ποὺ ἀπαγόρευε στοὺς Χριστιανοὺς τὴ σπουδὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης. ἦταν ἐξωφρενικό, διότι, ὅπως εἶπα, τὸ 95% τῶν Ἑλλήνων ἦταν τότε Χριστιανοί. ἦταν σὰ ν᾽ ἀπαγόρευε κανεὶς στοὺς Ἕλληνες νὰ μιλοῦν ἑλληνικά. γι᾽ αὐτὸ κι ὁ Ἰοβιανὸς ἀκύρωσε τὸ τρελλὸ διάταγμα τοῦ Ἰουλιανοῦ. δὲν ἐπανέφεραν ὅμως οἱ αὐτοκράτορες ἐκεῖνοι, οὔτε κανεὶς ἄλλος μέχρι τὸν Ἡράκλειο, ὡς ἐπίσημη γλῶσσα τοῦ κράτους τὴν ἑλληνική∙ γιὰ τὸν ἁπλούστατο λόγο ὅτι δὲν ἦταν Ἕλληνες· δὲν τοὺς ἔνοιαζε. οὔτε τὴν ἐπανέφεραν ἀλλ᾽ οὔτε κι ἐμπόδιζαν τὴν ἰδιωτικὴ μάθησι καὶ χρῆσι της· ἀκριβῶς ὅπως γινόταν ἐπὶ τουρκοκρατίας. οἱ δὲ ἐλάχιστοι πλέον εἰδωλολάτρες Ἕλληνες, ἐπειδὴ διακατέχονταν ἀπὸ τυχοδιωκτικὴ καὶ ἀκόρεστη ὄρεξι γιὰ κρατικὰ ἀξιώματα, υἱοθετοῦσαν τὴ λατινικὴ γλῶσσα καὶ ἀρνοῦνταν τὴν ἑλληνική. ἀναφέρω τὸ ἐπιφανὲς παράδειγμα ἑνὸς τέτοιου αὐτοκράτορος μὴ Ἕλληνος, ποὺ ἦταν ἀδιάφορος γιὰ τὴν τύχη τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης τὴν ὁποία δὲν μίλησε ποτέ του, κι ἑνὸς συγχρόνου του ἀξιωματούχου Ἕλληνος εἰδωλολάτρου ἀπὸ κείνους ποὺ ἀπαρνήθηκαν τὴν ἑλληνικὴ μητρική τους γλῶσσα, γιὰ ν᾽ ἀναρριχηθοῦν στὰ ὑψηλὰ ἀξιώματα, πρὸς τὸ τέλος περίπου τῆς μαύρης περιόδου 284 – 610. ὁ Ἰουστινιανὸς (527 – 565) καὶ ὁ ἐπὶ τῆς δικαιοσύνης ὑπουργός του Τριβωνιανός, ποὺ προτίμησε νὰ κωδικοποιήσῃ τὰ μέχρι τότε κείμενα τοῦ ῥωμαϊκοῦ δικαίου στὴ λατινικὴ γλῶσσα, καὶ ὄχι ὅπως τὰ κωδικοποίησαν ἀργότερα οἱ αὐτοκράτορες τῆς Μακεδονικῆς δυναστείας στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα. ὁ Ἰουστινιανὸς ἦταν «Χριστιανός», ἀλλὰ δὲν ἦταν Ἕλληνας· ὁ Τριβωνιανὸς ἦταν Ἕλληνας, ἀλλὰ δὲν ἦταν Χριστιανός· ἦταν ἀπὸ τοὺς τελευταίους εἰδωλολάτρες. καὶ οἱ δυό, καὶ ὁ πανίσχυρος αὐτοκράτορας κι ὁ εὐνοημένος του ὑπουργός, συμφωνοῦσαν ὅτι ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα πρέπει νὰ παραμείνῃ θαμμένη, μέχρι νὰ σβήσῃ τελείως, ὅτι οἱ νόμοι τοῦ κατὰ 80% ἑλληνικοῦ κράτους πρέπει νὰ εἶναι γραμμένοι στὴ λατινική, οἱ νομομαθεῖς οἱ δικασταὶ καὶ οἱ δικηγόροι νὰ μιλοῦν στὰ δικαστήρια μόνο λατινικά, καὶ ὁ ἁπλὸς λαός, ὁ Ἑλληνικός, τόσο στὰ δικαστήρια ὅσο καὶ στὸ στρατὸ καὶ σ᾽ ὅλες ἀνεξαιρέτως τὶς δημόσιες ὑπηρεσίες πρέπει νὰ ἐξαναγκάζεται νὰ μιλάῃ λατινικά. τότε μπῆκαν στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα οἱ σημερινὲς ἄφθονες λατινικὲς λέξεις της, ὅπως σπίτι πόρτα σκάλα κάγκελλο κολόνα κελλί φροῦτο φρέσκος μαρούλι ῥαδίκι μανίκι μουλάρι σκρόφα πουλί κουνέλι κότα παϊδάκια φαμίλια μπάρμπας κάστρο ταβέρνα καὶ χιλιάδες ἄλλες.